Pierwsza odnaleziona macewa, czerwiec 2017 rok

2017 06 macewa 3

27 czerwca 2017 roku na jednej z rawickich posesji odnaleziona została macewa z cmentarza żydowskiego w Rawiczu (Sierakowie) oraz dwie płyty kamienne bez inskrypcji (jedna w całości, druga pęknięta w dwóch częściach). Pierwotnie, w latach czterdziestych albo pięćdziesiątych ubiegłego wieku, przewiezione zostały z cmentarza żydowskiego na teren nieruchomości w Sierakowie. Następnie w latach sześćdziesiątych XX wieku przetransportowane zostały na posesję, na której zostały odnalezione.

Macewa i dwie kamienne płyty użyte zostały do utwardzenia dojazdu do garażu, przez kilkadziesiąt lat spoczywały w ziemi. Macewa ułożona była inskrypcjami (w języku hebrajskim i niemieckim) w kierunku ziemi, napisy były niewidoczne, a o tym, iż jest to macewa świadczył jej charakterystyczny kształt. Obecny właściciel nieruchomości po uzyskaniu informacji, że na terenie jego posesji znajdują się kamienne płyty, które mogą pochodzić z cmentarza żydowskiego wyraził zgodę na ich wydobycie. Macewa z inskrypcjami w języku hebrajskim i niemieckim wydobyta została z ziemi 28 czerwca 2017 r. około godz. 18:30, natomiast dwie kamienne płyty wykopano 30 czerwca 2017 r. około godz. 20:30.

W piątek 30 czerwca 2017 roku o znalezisku poinformowane zostało Muzeum Ziemi Rawickiej w Rawiczu. W poniedziałek 3 lipca 2017 roku informację o odkryciu przekazano Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy, Naczelnemu Rabinowi Polski (wiadomość przekazano do Biura Naczelnego Rabina Polski), Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków w Poznaniu Delegatura w Lesznie oraz Urzędowi Miejskiemu Gminy Rawicz. Tego samego dnia macewa oraz dwie kamienne płyty przewiezione zostały na przechowanie do Muzeum Ziemi Rawickiej w Rawiczu. W protokole zapisano: „W dniu 3 lipca 2017 r. pan Tomasz Dyba przekazał Muzeum Ziemi Rawickiej celem przechowania następujące eksponaty (zgodnie z dokumentacją fotograficzną): Macewa (2 elementy), Płyty kamienne (3 elementy). Pan Tomasz Dyba oświadcza, że powyższe eksponaty zostały znalezione przez niego na terenie prywatnej posesji w Rawiczu”. Na zdjęciach poniżej pierwotny wygląd macewy i płyt nagrobnych Fryderyki Sternberg przed i tuż po wydobyciu ich z ziemi.

2017 06 macewa 12017 06 macewa 22017 06 macewa 32017 06 macewa 42017 06 macewa 52017 06 macewa 62017 06 macewa 72017 06 macewa 82017 06 macewa 92017 06 macewa 10

 

Fryderyka (Freude, Frejda, Friedricke, Friederike) Sternberg z domu Falk zmarła 12 stycznia 1875 roku w Rawiczu w kamienicy przy Louisenstrasse 686, obecnie jest to ulica Królowej Jadwigi. W akcie zgonu nr 11 sporządzonym 13 stycznia 1875 roku zapisano, że w dniu śmierci miała 59 lat, na odnalezionej macewie podano 58 lat. W dokumencie zapisano również, iż jej ojcem był Juda (Jehuda) Falk. Przed urzędnikiem stanu cywilnego, informując o śmierci Fryderyki Sternberg, stawił się jej mąż Moses (Mosze) Sternberg. Akt zgonu Fryderyki Sternberg znajduje się w zasobie Archiwum Państwowego w Lesznie. Zespół: Urząd Stanu Cywilnego Rawicz. Sygnatura: 34/439/0/3.1/11. [Księga zgonów - miasto]. 1875.

Mężem Fryderyki Sternberg był Moses (Mosze) Sternberg, zmarł 1 czerwca 1886 roku w wieku 69 lat 10 miesięcy i 15 dni zmarł Moses (Mosze) Sternberg, co potwierdza akt zgonu nr 244 sporządzony 2 czerwca 1886 roku. Na podstawie zapisu w dokumencie można podać, iż Moses Sternberg urodził się 17 lipca 1816 roku, w akcie zgonu zapisano, iż urodził się i zmarł w Rawiczu. Według zapisu w dokumencie jego żoną była Friederike Sternberg z domu Falk. Z kolei ojcem Mosesa Sternberga był Victor Sternberg, matką Rahel Sternberg z domu Kobyliner. Akt zgony Mosesa Sternberga znajduje się w zasobie Archiwum Państwowego w Lesznie. Zespół: Urząd Stanu Cywilnego Rawicz. Sygnatura: 34/439/0/3.1/78. [Księga zgonów - tom I]. 1886.

Tłumaczenie inskrypcji w języku hebrajskim i niemieckim ze steli nagrobnej Fryderyki Sternberg.

Transkrypcja z jęz. hebrajskiego, tłumaczenie, Sławomir Pastuszka.

פ' ט'

אשה יקרה וישרה מרת

פריידה

בת המנוח הח' ר' יהודה פאַלק ז''ל

אשת הר' ר' משה שטערנבערג

נפטרה ביום ג' וי''ו שבט ת''רל''ה לפ''ק.

ת' נ' צ' ב' ה'

Tu spoczywa

niewiasta droga i prawa, pani

Frejda,

córka spoczywającego, towarzysza, pana Jehudy Falka, błogosławionej pamięci,

żona mistrza, pana Mosze Sternberga.

Odeszła we wtorek szóstego szwat 635 według krótkiej rachuby.

Niech będzie dusza jej zawiązana w węźle życia.

 

Transkrypcja z języka niemieckiego, tłumaczenie: Alicja Milczarek (Szczecinek), Tomasz Dyba.

Hier ruht

unsre gelieble Mutter

Friedricke Sternberg

gebor. Falk

/geborene Falk/

gst. d. 12. Januar 1875 im 58. Lebensjr.

/gestorbene den 12. Januar 1875 im 58. Lebensjahr/

zmarła dnia 12 stycznia 1875 w 58 roku życia

 

Hier ist es, wo die Mutter ich beweine,

Wie sie, das fühl’ ich, gibt es keine.

Nun ruht sie selig und im Frieden hier,

Doch unvergeβlich bleibt sie mir.

 

Tu spoczywa

nasza ukochana Matka

Fryderyka Sternberg

urodzona jako Falk / z domu Falk

zmarła dnia 12 stycznia 1875 w 58 roku życia”

 

Tutaj jestem, gdzie swoją matkę opłakuję,

Takiej jak ona, tak właśnie odczuwam, nie ma już żadnej.

Spoczywa tu teraz błogosławiona i w pokoju,

Ale dla mnie pozostanie zawsze w pamięci.